หลายๆ ท่านที่เคยเดินทางไปจังหวัดน่านและรักษ์ในงานศิลป์ด้านจิตรกรรมน่าจะเคยได้ยินคำบอกเล่าเกี่ยวกับภาพจิตรกรรมอันลือชื่อของวัดภูมินทร์อย่าง “ปู่ม่าน ย่าม่าน” ที่มีเป็นภาพหนุ่มสาวกำลัง “กระซิบรัก” พร้อมความสวยสดงดงามของภาพจิตรกรรมภายในโบสถ์ เป็นสถานที่แห่งหนึ่งที่มีชื่อเสียงสำหรับจังหวัดน่านกันเลยหล่ะครับ ทุกท่านทราบกันมั้ยหล่ะว่า ตำนานกระซิบรักเมืองน่านนี้เป็นมาอย่างไร? บทความนี้จะพาทุกๆ ท่านไปพบกับที่มาที่ไปกันครับ
ประวัติความเป็นมาของภาพจิตรกรรม “ปู่ม่าน ย่าม่าน”
ภาพ “ปู่ม่านย่าม่าน” เป็นหนึ่งในงานจิตรกรรมฝาผนังถูกวาดขึ้นช่วงปี พ.ศ. 2410-2417 ระหว่างการบูรณะซ่อมแซมวัดภูมินทร์ในสมัยเจ้าอนันตฤทธิวรเดชครองเมืองน่าน ซึ่งตรงกับปลายรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งภาพจิตรกรรมส่วนใหญ่จะเป็นเรื่องราวในชาดกและแสดงให้เห็นถึงวิถีชีวิตของชาวน่านในอดีต ซึ่งหนานบัวผันได้ตั้งชื่อภาพไว้
คำว่า “ปู่ม่านย่าม่าน” ในที่นี้ไม่ได้หมายถึงบุคคลในภาพวาดอยู่มานานจนแก่เป็นปู่หรือเป็นย่า แต่จริง ๆ แล้วคือชายชาวพม่าเมื่อเข้าสู่วัยที่เป็นผู้ใหญ่จะเรียกกันว่า “ปู่” ส่วนผู้หญิงเมื่อเข้าสู่วัยเป็นผู้ใหญ่จะเรียกกันว่า “ย่า” และคำว่า “ม่าน” นั้นก็หมายถึง “พม่า” ซึ่งเป็นคำเรียกที่คนไทยในสมัยก่อนใช้เรียกชาวพม่า ส่วนองค์ประกอบของรูปภาพ ฝ่ายหญิงแต่งตัวเต็มยศใส่เสื้อแบบหญิงพม่าโบราณ ส่วนฝ่ายชายถอดเสื้อสักยันต์ตั้งแต่พุงลงมาถึงต้นขา ที่ท้องสักเป็นลายคาดสีดำเรียกว่า “สักลาวพุงดำ” สักสีแดงเป็นรูปคนวิ่งบริเวณหน้าอก เรียกว่าการ “สักฝาง” สักเพื่อประดับประดาตนเอง และสื่อความหมายว่า ในบ้านของชายผู้นี้มีข้าทาสบริวารจำนวนเท่าไร ซึ่งเชื่อได้ว่าชายในภาพนี้เป็นผู้มีอันจะกินมากพอสมควร ถึงได้มีบริวารอยู่มากขนาดนี้
ขอพรคู่รัก กระซิบรักเมืองน่าน
คู่รักใด ๆ ก็ตามที่มาบอกรักขอพรต่อหน้า “ปู่ม่านย่าม่าน” นอกจากจะหวังพรที่จะมีความรักยืนยงยาวนานแล้ว ยังหวังถึงความมั่นคงมั่งคั่งในชีวิตรักหรือชีวิตสมรสนั้นเอง
การขอพร คู่รักต้องไปทำการลอดซุ้มพญานาคคู่ขวัญที่อยู่ทางด้านหน้าพระอุโบสถเสียก่อน ซึ่งซุ้มพญานาคคู่ขวัญดังกล่าวมีอายุกว่า 400 ปี คู่รักต้องลอดเดินวนทวนเข็มนาฬิกาสามรอบ แล้วค่อยมาขอพรจาก “ปู่ม่านย่าม่าน” ความรักจะยั่งยืน ไม่จากกันนั่นเองมีผู้ตั้งข้อสงสัยว่า ภาพผู้ชายชาวพม่าจากภาพ “กระซิบรัก” อาจจะเป็นภาพของตัว “หนานบัวผัน” ศิลปินผู้วาดเอง แต่ก็ได้รับการปฏิเสธจากผู้เชี่ยวชาญว่า ตัวหนานบัวผันเป็นชาวไทลื้อ หาใช่ชาวพม่าไม่ แต่ก็ยังมีผู้ที่เชื่ออยู่ว่า รูป “ปู่ม่านย่าม่าน” ดังกล่าวอาจจะเป็นภาพที่แสดงความในใจของหนานบัวผัน ที่ต้องการสื่อถึงคนรักของเขาอยู่นั่นเอง
ทั้งนี้เป็นความเชื่อส่วนบุคคล แต่ก็น่าที่จะลองพาคนรักของคุณไปเที่ยวที่จังหวัดน่านและชมจิตรกรรมวัดภูมินทร์ดูนะครับ และเราหวังว่าบทความนี้จะเป็นประโยชน์ไม่มากก็น้อยนะครับ
